بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
1 — {Haqq olan qiyamət!} Ərəb dilində “əl-Haqqə” sözü ilə ifadə olunub “haqq olan” mənasını verən bu söz, qiyamət gününün vəsfidir. Çünki bu gündə həqiqətlər üzə çıxacaqdır.
2 – {Nədir qiyamət?!}
3 – {Nə bilirsən ki, nədir qiyamət?!}
4 – {Səmud da, Ad da o qiyaməti yalan saymışdılar!}

Qiyamət günü baş verəcək hadisələr insanların qəlbini dəhşətə gətirdiyi üçün “əl-Qariə” adı ilə vəsf edilmişdir.

5 – {Səmud hədsiz dərəcədə dəhşətli səslə həlak edildi.} Səmud Saleh peyğəmbərin qövmi idi. Onlar yüksək səslə həlak edilmişdilər.
6 – {Ad isə uğultulu, çox siddətli bir küləklə tar-mar oldu.} Ad isə Hud peyğəmbərin qövmi idi. Onlar uzun müddət sürətlə əsən və hədsiz soyuqla müşayiət olunan küləklə həlak olmuşdular.
7 – {Allah o küləyi yeddi gecə, səkkiz gün ardı-arası kəsilmədən onların üstünə əsdirdi. Belə ki, sən onları orada yıxılıb ölmüş görərdin. Onlar, sanki içi bomboş xurma kötükləri idilər.} Bu günlər ərzində külək durmadan əsir, səngimək bilmirdi. Külək insanları ətrafa çırparaq öldürür, məhv edirdi. O zaman onları görsəydin, yerə yıxılmış xurma kötükləri kimi idilər.
8 – {İndi sən onlardan heç bir əsər-əlamət görə bilərsənmi?!} Sən onların nəslini davam etdirən, aralarından sağ qalan bir kimsə görürsənmi?! Onlar hamılıqla məhv olmuşdular.
9 – {Firon da, ondan əvvəlkilər də, alt-üst olmuş Mötəfikə əhli də günah törətmişdilər.} Firon və ondan öncəki kafir qövmlər, eləcə də Lutun Mötəfikə qövmü də, şirk və digər günah işlər edirdilər.
10 – {Onlar Rəbbinin peyğəmbərinə asi olmuş, O da onları şiddəti getdikcə artan bir əzabla yaxalamışdı.} Uca Allah onları daha şiddətli əzabla cəzalandırmış, yaşadıqları yerin altını üstünə çevirmiş, göydən başlarına daş yağdırmışdı.
11 – {Həqiqətən, hər tərəfi su basdığı zaman sizi gəmiyə Biz daşıdıq.} Siz atalarınızın belində olarkən, biz sizi gəmidə saxlayaraq, Nuhun ؛ tufanından xilas etmişdik.
12 – {Ona görə ki, bunu sizə bir ibrət dərsi edək və dərk edən qulaq bunu eşidib yadda saxlasın!} Ey Muhəmməd ümməti! Sizə ibrət dərsi olsun deyə, Nuh tayfasının həlak olmasını xatırladırıq. Qoy hər kəs uca Allahın qüdrətini və amansız intiqamını dərk etsin. Bunu eşidib dərk edən qulaqlar unutmasınlar.
13 – {Sur bircə dəfə üfürüləcəyi;}
14 – {Yer və dağlar qaldırılıb bircə dəfə bir-birinə çırpılacağı zaman — } Yer ilə göy yalnız bir dəfə bir-birinə çırpıldıqda toza dönəcəkdir.
15 – {Məhz o gün qiyamət qopacaqdır!} Ayədə qiyamət günü baş verən, qopan mənasını daşıyan “əl-Vaqiə” sözü ilə təsvir olunur.
16 – {Və göy süst düşüb parçalanacaqdır!} Səmada olan mələklərin enməsi ilə göy parçalanacaq. O gün göy zəif və aciz olacaqdır.
17 – {Mələklər də onun ətrafında olacaq və həmin gün sənin Rəbbinin ərşini onların üstündə səkkiz mələk daşıyacaqdır!} Mələklər səmanın ətrafında dayanacaq və uca Allah onlara yerə enməyi əmr etdikdə enəcək və yer üzünü əhatəyə alacaqlar. O gün yaxın mələklərin səkkizi Rəbbinin ərşini daşıyacaqdır.
18 – {O gün siz gətiriləcəksiniz. Sizin heç bir sirriniz gizli qalmayacaqdır!} İnsanlar haqq-hesab olunmaq üçün Allahın hüzuruna gətiriləcəklər. Sizin qəlbinizdə, əməlinizdə və ya sözünüzdə olan heç nə Allaha gizli qalan deyildir.
19 – {Əməl dəftəri sağ əlinə verilən kimsə deyəcəkdir: “Alın, əməl dəftərimi oxuyun!} Əməl dəftəri sağ tərəfdən verilən insan orada qarşılaşdığı düzgün etiqadı və saleh əməllərini gördükdə sevincindən və fərəh hissi keçirdiyindən ətrafındakılara belə xitab edəcəkdir:
20 – {Mən öz hesabıma yetişəcəyimə inanmışdım!”} Mən axirətdə haqq-hesab olunacağımı yəqinliklə bilirdim.
21 – {Bundan belə o, xoş güzəran içində,} Rahat, heç bir zorakılıq olmayan həyatda olacaqdır.
22 – {Yüksək bir Cənətdə olacaqdır.} Cənnət səmada olduğu üçün onun ali mərtəbələri də yüksəkdə olacaqdır.
23 – {Onun meyvələri çox yaxındadır.} Oranın meyvələri o qədər yaxın olacaqdır ki, ayaq üstə olanda da, oturanda da, uzananda da yemək olacaqdır.
24 – {“Keçmiş günlərdə etdiyiniz əməllər müqabilində yeyin-için!”} Dünyada etdiyiniz yaxşı əməllərin müqabilində bu nemət sizə verilir.
25 – {Əməl dəftəri sol əlinə verilən isə deyəcəkdir: “Kaş əməl dəftərim mənə verilməyəydi!} Əməl dəftərində pis əməllərini görən insan kədər və hüzn içərisində deyəcəkdir: “Kaş əməl dəftərim mənə verilməyəydi!”
26 – {Hesabımın nə olduğunu bilməyəydim!} Əməl dəftəri başdan-ayağa pisliklərlə dolu olduğundan haqq-hesabımın nə olduğunu da bilmirəm.
27 – {Kaş o qəti olaydı!} Kaş o ölüm birdəfəlik olaydı. Ondan sonra dirilməyəydim. Özünün pis əməllərini qarşısında gördükdə və cəzasının əzab olacağını biləndə əbədi ölümü arzu edəcəkdir.
28 – {Mal-dövlətim mənə heç bir fayda vermədi.} Mal-dövlətim məni Allahın əzabından qurtara bilmədi.
29 – {Mülküm də məhv olub getdi!”} Əlimdə heç bir əsas qalmadı. Vəzifəm, hörmətim və mal-mülküm əlimdən çıxdı. Bu zaman uca Allah deyəcəkdir:
30 – {“Onu tutub qandallayın!} Əlini boğazına qandallayın.
31 – {Sonra da Cəhənnəmə atın!} ki, oranın əzabını dadsın.
32 – {Daha sonra onu yetmiş arşın uzunluğunda zəncirlə bağlayın!} Sufyan əs-Sovri deyir: “Bizim bildiyimiz qədər zəncir onun arxasından keçib, ağzından çıxacaqdır”.
33 – {Çünki o, böyük olan Allaha iman gətirmirdi.}
34 – {O, yoxsulu yedirtməyə rəğbət oyatmırdı.}
35 – {Bu gün bax burda onun yaxın bir dostu yoxdur.} Qiyamət günü ona kömək edəcək heç bir yaxını, şəfaətçisi olmayacaqdır. Çünki o gündə yaxın qohumlar, sevgililər bir-birindən uzaq qaçacaqlar.
36 – {İrindən başqa, bir yeməyi də yoxdur.} Bədənlərindən süzülən irin onların qidası olacaqdır.
37 – {Onu ancaq günahkarlar yeyər!”}
38 – {And içirəm gördüklərinizə,}
39 – {Və görmədiklərinizə ki,} Uca Allah bizim gördüyümüz və hələ görmədiyimiz hər şeyə and içir ki,
40 – {Bu çox möhtərəm bir elçinin sözüdür!} Bu Quran möhtərəm peyğəmbərin, yəni Muhəmmədin r oxuduğu Qurandır, yaxud möhtərəm elçinin, yəni mələk Cəbrailin ؛ çatdırdığı Qurandır.
41 – {O, şair sözü deyildir! Nə az iman edirsiniz!} Sizin iddia etdiyiniz kimi şair sözü də deyildir. Siz az iman gətirir, çox az təsdiq edirsiniz.
42 – {O, kahin sözü də deyildir! Nə az düşünürsünüz!} İddia etdiyiniz kimi kahin də deyildir. Çünki kahinliklə bunun böyük fərqi vardır. Amma siz çox az düşünürsünüz.
43 – {O, aləmlərin Rəbbi tərəfindən nazil edilmişdir.} Bu Quran uca Allahın Peyğəmbərinə çatdırdığı kəlamıdır.
44 – {Əgər o özündən bəzi sözlər uydurub, Bizə isnad etsəydi,} İstər Muhəmməd r, istərsə də Cəbrail mələk  dediymizə nə isə əlavə edib, Allaha nisbət etsəydi,
45 – {Biz onun sağ əlini tutar!}
46 – {Sonra onun şah damarını qopardardıq!}
47 – {Və heç biriniz də ondan dəf edə bilməzdiniz.} Bu halda heç biriniz onu bizdən qoruya bilməzdiniz. Belə olan təqdirdə, nə üçün o, sizə görə, Allahın adından yalan danışmalıdır?!
48 – {Şübhəsiz ki, bu müttəqilərə bir öyüd-nəsihətdir.} Quran ondan faydalanan təqva əhli üçün öyüd-nəsihət kitabıdır.
49 – {İçərinizdə onu yalan hesab edənlər olduğunu da, əlbəttə, bilirik.} Bəzilərinin Quranı təkzib etdiyi Bizə məlumdur və Biz ona əməlinə layiq cəza verəcəyik.
50 – {Şübhəsiz ki, bu kafirlər üçün bir peşmançılıqdır.} Qiyamət günü Quran kafirlər üçün peşmançılıq olacaqdır.
51 – {Doğrudan da, bu gerçək bir həqiqətdir.} Bu kitab Allah dərgahından nazil olduğu üçün onda heç bir şəkk-şübhəyə yer qalmamalıdır.
52 – {Elə isə sən, əzəmətli Rəbbinin adını təsbih et!}

————–
Abdurrəhim Muradlı
Qurani kərimin son üç cüzünün təfsiri