Allahın gözəl adları Onun sifətlərini tanımağın açarıdır. Onlardan biri də Əl-Mutəali adıdır. Bu ad, Allahın hər bir məxluqun təsəvvür edə biləcəyindən daha uca olduğunu bildirir. O, heç bir məxluqun çatmadığı, heç bir anlayışın qavraya bilmədiyi sonsuz ucalıq sahibidir.

Qurani-Kərimdə belə buyurulur:

فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ ۗ وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضَىٰ إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَقُل رَّبِّ زِدْنِي عِلْمًا

“Haqq Hökmdar olan Allah Mutəal’dır (ucadır)!..” (Quran, 20/114)

عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ

“O, (hər şeydən) böyük (KƏBİR) və ucadır (MUTƏALİ).” (Rad, 9)

Bu ayələrdə Allahın ucalığı, hökmranlığı və elmə yiyə çıxmaq üçün Ona möhtaclıq ifadə olunur. “Fə tə’alə” və “əl-Mutəali” ifadələri birbaşa Allahın ucalığını bildirir, bu adın mahiyyətini dərk etməyə kömək edir.

Əl-Mutəali adı “Əl-Aliyy” (uca) adı ilə yaxın mənalıdır, lakin daha güclü, daha mübaliğəli bir ucalığı ifadə edir. Əl-Mutəali – hər ucalıqdan üstün, müqayisə olunmaz bir ucalıqdır.

“Allahın ucalığı Onun zatına, sifətlərinə və əməllərinə aiddir. O, zatında uca, sifətlərində kamil, əməllərində möcüzəvidir.” – (İbn Qayyim)

“Əl-Mutəali – hər şeydən uca olan, ucalığında heç nəyə möhtac olmayan və heç bir məxluqun Ona təsir edə bilmədiyi Varlıqdır.” – (Qurtubi)

Allahın elçisi ﷺ buyurur: “Allah uca və böyükdür. Təvazökar olun ki, Allah sizi yüksəltsin.” (Muslim)

Başqa bir hədisdə ﷺ belə buyurur: “Kim Allah üçün təvazökar olsa, Allah onu ucaldar.” (Buxari)

Əl-Mutəali adını tanımaq, insanın Allaha yaxınlaşmasında, öz acizliyini qəbul etməsində və təvazökarlıq göstərməsində böyük rol oynayır. Bu ad bizə öyrədir ki, insan özü nə qədər çalışsa da, əsl ucalıq yalnız Allahdandır. İnsan özünü böyük gördükcə Allah qatında kiçilir, təvazökar olduqca isə Allah onu ucaldar.

Əl-Mutəali – ucalıqda bənzəri olmayan, hər şeydən üstün, heç bir məxluqun çatmadığı ucalığın sahibidir. Onu tanımaq, həyatımıza Allaha qarşı sevgi, qorxu və ümid hisslərini daha dərin şəkildə gətirir. “Ey Mutəali” deyə dua edərək Uca Allahın Ucalığına etimad etmək – duaların qəbuluna səbəbdir.

Ayxan Yaquboğlu