Musa peyyğəmbər (s) İsrail oğulları arasında moizə oxuyurmuş. Bu zaman ondan soruşurlar:
— İnsanlar arasında ən çox bilən kimdir? Musa:
— Mənəm çox bilən, — deyə cavab verir. Buna görə də Allah elmi ona verməməklə onu danlayır və belə vəhy edir:
— İki dənizin qovuşduğu yerdə mənim bir bəndəm var ki, o səndən daha çox elmlidir. Musa:
— Ya Rəbb, bəs onda mən onunla necə görüşə bilərəm?, — deyə Tanrıya müraciət edir. Allah da ona belə cavab verir:
— Zənbilə bir balıq qoy və onu özünlə apar. Elə ki, balığı itirdin, onda xəbərin olsun ki, həmin bəndəm də oradadır. — Beləliklə, Musa balığı səbətin içinə qoyaraq dostu Yuşa ibn Nunla yola çıxırlar. Qayanın yanına gəlib çatdıqda bir az istirahət etmək üçün ayaq saxlayırlar. Bu zaman balıq dirilərək səbətin içindən çıxır və özünü dənizə atır. Allah-taala bununla suyun axarını saxlayır və o, tağ sırasından bir qövsə bənzəyir. Balıq dənizdə bir yarğana tərəf üz tutub gedir. Musa gənc dostu ilə bundan yamanca təəccüblənirlər. Yarımçıq qalan səfərlərinə davam etmək üçün durub getdikdə, Musanın gənc dostu ona xəbər verməyi unudur, daha doğrusu Şeytan onu unutdurur. Musa gənc dostuna:
— «Nahar yeməyimizi gətir. Bu səfərimiz bizi lap əldən saldı!»,

— dedikdə artıq ona əmr olunan yeri arxada qoymuş olur. Dostu isə ona belə cavab verir:
— «Görürsənmi, biz (həmin yerdə) qayanın yanında gizləndiyimiz zaman mən balığı unutdum. Doğrusu, onu xatırlamağı mənə yalnız Şeytan unutdurdu. (Balıq dirilib) əcaib bir şəkildə dənizə yollanmışdır!»
Musa:
— “Elə istədiyimiz də (axtardığımız da) budur!”, – dedi və onlar öz ləpirlərinin izinə düşüb gəldikləri yolla geri (iki dənizin qovuşduğu yerə) qayıtdılar”.

Balıqdan yeyilmişdi, lakin ona su damcısı dəydikdə dirilmişdi. Onlar balığı itirdikləri qayanın yanına gəldikdə, paltara bürünmüş birini görürlər. Musa ona salam verir. Adam:
— Sənin torpağın hara, salam hara?! — deyə soruşur. Musa:
— Mən Musayam, — deyir. Adam:
— İsrail oğullarından olan Musamı? — deyə soruşur. “Bəli” — deyə Musa cavab verir. Xızır əleyhissəlam deyir:
— Ey Musa! Sən Allahın sənə öyrətdiyi elə bir elmini bilirsən ki, onu mən bilmirəm. Mən də Allahın mənə öyrətdiyi elə bir elmini bilirəm ki, sən ondan bixəbərsən. — Musa ondan soruşur:
— “Öyrədildiyin doğru yolu göstərən elmdən mənə öyrətmək şərtilə sənə tabe olummu?”
Xızır cavab verir:
— “Sən mənimlə bir yerdə olsan (görəcəyim işlərə) əsla dözə bilməzsən. (Sənin onlara səbrin çatmaz, çünki mən batini elmlə iş görürəm. Sənin bildiyin isə ancaq zahiri elmdir. Sən peyğəmbər olduğun üçün mən zahirən qadağan olunmuş bir iş gördükdə ona e’tiraz edib əleyhimə çıxacaqsan). Axı sən bilmədiyin (batininə, mahiyyətinə bələd olmadığın) bir şeyə necə dözə bilərsən?” Musa:
— “İnşallah, səbirli olduğumu görəcəksən. Sənin heç bir əmrindən çıxmayacağam!” Xızır da belə cavab verir:
— “Əgər mənə tabe olacaqsansa, səbəbini sənə izah etməyincə məndən heç bir şey haqqında soruşma!” Musa Xızırla razılaşır. Onlar durub dənizin sahili ilə yola düşürlər. Bu zaman onların yanından bir gəmi keçir. Onlar gəminin sahibi ilə onları da aparmalarını xahiş edirlər. Gəmidəkilər Xızırı tanıyıb onları təmənnasız aparmaq qərarına gəlirlər. Xızırla Musa gəmiyə mindikləri zaman Xızır gəminin taxtalarından birini qoparır. Bunu görən Musa ona:
— Camaat səni təmənnasız gəmilərinə mindirdi, sən də gəmiyə minər-minməz onu deşdin. Sən gəmidə olanları suya qərq etmək üçünmü gəmini deşdin? Doğrusu, (günahı) böyük bir şey etdin (olduqca çirkin bir iş gördün)” Xızır belə cavab verir:
— “Sənə demədimmi ki, mənimlə bir yerdə olanda (görəcəyim işlərə) əsla dözə bilməzsən?” Musa verdiyi sözü xatırlayaraq dedi:
— “Unutduğum bir şeyə görə məni danlama və məni öz işimdə (sənə tabe olmaqda) çətinliyə salma!” Bundan sonra onların hər ikisi gəmidən düşüb yenidən sahil boyu yollarına davam etdilər. Bu arada onlar yollarının üstündə uşaqlarla oynayan bir oğlan uşağına rastladılar. Xızır dərhal əli ilə uşağın başını qopararaq onu öldürdü. Bunu görən Musa:
— “Pak (mə’sum) bir canamı qıydın? Doğrudan da, çox pis bir şey etdin (çox pis bir iş gördün)”, — deyə Xızırı qınayır. Xızır yenə belə cavab verir:
— “Sənə demədimmi ki, mənimlə birlikdə olanda (edəcəyim əməllərə) əsla dözə bilməzsən?” Musa yenə səhv etdiyni xatırlayıb deyir:
— “Əgər bundan sonra səndən bir şey barəsində xəbər alsam, bir daha mənimlə yoldaşlıq etmə. (Hərəkətlərinə e’tiraz etdiyim, səni qınadığım üçün) sən artıq mənim tərəfimdən üzrlüsən (məni atıb getməyə haqqın vardır)”. Sonra yenə yola düzəlib getdilər. Axırda bir məmləkət əhlinə yetişib onlardan yeməyə bir şey istəyirlər. Əhali onları qonaq etmək istəmir. Onlar orada yıxılmaq üzrə olan bir divar görürlər. Xızır onu düzəldir. Bunu görən Musa isə deyir:
— “Əgər istəsəydin, sözsüz ki, bunun müqabilində bir müzd (çörək pulu) alardın. . .” Xızır deyir:
— “Bu artıq mənimlə sənin aranda ayrılıq vaxtıdır. (Zahirən naməqbul olduğunu gördüyün üçün) dözə bilmədiyin şeylərin yozumunu (batinini, iç üzünü) sənə xəbər verəcəyəm!” Buraya çatanda Rəsulallah (s): “Allah Musaya rəhmət eləsin! Kaş ki, o səbr edəydi, Allah da bizlərə onların başlarına gələnlərdən xəbər verəydi” — dedi və Xızırın dili ilə davam etdi:
— “Belə ki, gəmi dənizdə çalışıb-vuruşan bir dəstə yoxsula mənsub idi. Mən onu xarab etmək istədim, çünki həmin adamların arasında (yaxud qabağında) hər bir saz gəmini zorla ələ keçirən bir padşah var idi. Oğlana gəldikdə, onun ata-anası mö’min kimsələr idi. (Mən onun alnına baxıb gördüm ki, həddi-büluğa yetişəndə kafir olacaq) buna görə də biz (onun böyüyəndə) ata-anasını da (öz arxasınca) azğınlığa və küfrə sürükləməsindən qorxduq və Rəbbinin onun əvəzində onlara daha təmiz və (ata-anasına qarşı) daha mərhəmətli olan başqa bir övlad verməsini istədik. Divara gəldikdə isə, o, şəhərdə olan iki yetim oğlanın idi. Altında onlara çatası bir xəzinə vardı. Onların atası əməlisaleh (bir adam) idi. Rəbbin onların həddi-büluğa çatmalarını və Rəbbindən bir mərhəmət olaraq öz xəzinələrini tapıb çıxartmalarını istədi. (Ya Musa!) Mən bunları öz-özümdən etmədim (yalnız Allahın əmrini yerinə yetirdim). Sənin səbr edib dözə bilmədiyin şeylərin yozumu (batini mə’nası) budur!”

(Kəhf surəsi 62-82)

————-
PEYĞƏMBƏRİN (S) DİLİNDƏN ÇIXAN
SƏHİH RƏVAYƏTLƏR

YUSİF ƏLİ BƏDYƏVİ
(Ərəb dilindən tərcümə edən: Rəsul Ömərov)