Doğulduğu yer Məkkədir. Məkkədə hişam oğulları məhəlləsində Rəbiul-Əvvəl ayının 9-du və ya 12-də birinci günü səhər, 571-ci ildə (Fil ilində) dünyaya gəlmişdir (Miladi tarixi ilə 22 Aprel). Məkkədə 53 il yaşadıqdan sonra Mədinəyə hicrət etmiş, orada da 10 il yaşamışdır. Hicrətin 11-ci ilində, Rəbiul-Əvvəl ayının 12-i, birinci günü, əsr vaxtına yaxın 63 yaşında dünyasını dəyişmişdir. Ənəs b. Məlik – radıyallahu anhu – deyir: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – 63 yaşında ikən dünyasını dəyişdi))1. İbn Abbas – radıyallahu anhu – deyir: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Məkkədə 13 il, Mədinədə isə 10 il qaldıqdan sonra 63 yaşında dünyasını dəyişdi»2.

Onu dünyaya gətirən (doğuşda kömək edən) Abdurrahman b. Auf – radıyallahu anhu-nun anası Amrın qızı Şifa olmuşdur. Doğumunun yeddinci günündə sünnət edilmişdir. Bu haqda üç görüş vardır: Bəziləri qeyd edirlər ki, sünnətli doğulmuşdur. Uydurma bir hədisdə rəvayət edirlər. Bu iddia ilə bağlı doğru bir rəvayət yoxdur. Bəziləri də qeyd edirlər ki, süd anasının yanında Mələklərin qəlbini açdıqları gün sünnət edildi, bəziləri də deyirlər ki, doğumunun 7-ci günü babası AbdilMuttalib sünnət etdi və ən doğru rəy də elə budur. Ona ilk xidmət edən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in atası Abdullahın xidmətçisi Ummu Əymən olmuşdur. Ummu Əymən müsəlman olana qədər yaşamış, hicrət etmiş və Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən 5 və ya 6 ay sonra vəfat etmişdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onu Zeyd b. Həris – radıyallahu anhu – ilə evləndirmişdir. Usamə b. Zeyd – radıyallahu anhu – nun anasıdır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Ummu Əymən üçün: «UMMU ƏYMEN UMMİ BADƏ UMMİ Ummu Eymən anamdan sonra anamdır». Ənəs – radıyallahu anhu -rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Mədinəyə gələndə bütün şəhər sevinirdi. O, öldüyü gün isə bütün şəhər zülmətə qərq olmuşdu3. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dünyasını dəyişdikdən sonra Əbu Bəkr və Ömər – radıyallahu anhum – onun süd anasını ziyarət etmək qərarma gəlirlər. Qoca qadın ilə görüşdükdə onun ağladığını görüb dedilər: «Nəyə ağlayırsan? Allah Rəsulu üçün Onun (Allahın) dərgahında daha yaxşıdır». Qoca qadın dedi: «Mən ona görə ağlayıram ki, artıq vəhylər gəlməyəcəkdir». Bu sözlər Əbu Bəkr və Ömər – radıyallahu anhum- da ağlamağa məcbur etdi4.
Rəsulullahın atası AbdulMuttalib oğlu Abdullahdır. Məhəmmədin atası o, doğulmamışdan əvvəl, yoxsa sonra öldüyü haqqında bəzi rəylər vardır. Bu rəylərdən ən doğrusu: Peyğəmbər-sallallahu aleyhi və səlləm – in anasının bətnində ikən atasının öldüyüdür. İkinci rəyə görə, Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – doğulduqdan 7 ay sonra ölmüşdür. Abdullah ticarət məqsədi ilə Şama gedib qayıtdıqda Mədinədə vəfat edir. DARUL NƏBİYYATUZ ZƏHRA deyilən yerdə dəfn edilir. Ənəs – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir nəfər: «Ya Rəsulullah! Atam haradadır?» deyə soruşdu. Peyğəmbər – səllallahu aleyhi və səlləm buyurdu: «Cəhənnəmdə». Adam getmək istədikdə Peyğəmbər – səllallahu aleyhi və səlləm – onu çağıraraq: «Heç şübhəsiz ki, mənim atamda, sənin atanda Cəhənnəmdədir» deyə buyurdu5. Anası Kilabın oğlu Zuhrənin oğlu AbdiMənafın oğlu Vəhbin qızı Əminədir. Kilab Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – in nəsəbində 5-ci babasıdır. Bu tərəfdən Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – in atası və anası eyni kökdən olub ikisi də Kilabda birləşirlər. Anası Əminədən sonra onu ilk əmizdirən Əbu Ləhəbin köləsi Suveybədir. Ərəblərdə o, vaxtlar yeni doğulan uşaqları əmizdirmək üçün başqa bölgələrə göndərmək adəti var idi. Bu da uşaqların daha sağlam və güclü böyümələri üçün belə edirdilər. Suveybə öz oğlu olan Məsruqla bərabər onu bir aya yaxın əmizdirdi. Həmçinin də Hamda və Əbu Sələmə b. Abduləsəd əl-Mahzumiyi də əmizdirmişdir. Hər ikisi də Peyğəmbər -sallallahu aleyhi və səlləm – in süd qardaşlarıdır. Həmçinin də Peyğəmbərin əmisi Həmzə -radıyallahu anhu – nu da əmizdirmişdir. Bundan sonra Məkkəyə Bəni Sad b. Bəkr b. Həvazin qəbiləsindən bir neçə süd əmizdirici qadınlar gəlir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bu qadınlara süd verilməsi üçün təqdim edilir. Lakin yetim olduğuna görə onu götürən olmur. Buna baxmayaraq içərilərindən Əbu Zuveybin qızı Həlimə əmizdirmək üçün uşaq qalmadığından əlacsızdıqdan onu götürür. Həlimənin əri Həris b. Abdiluzzadır. Hər ikisi də Sad b. Bəkr b. Həvazin qəbiləsindəndirlər. Uşaqları Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in süd qardaşları-dırlar. Abdullah, Ənisə və Qudamə (Şeymə kimi də tanınır) Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yetişməsində böyük rolu olmuşdur. Həlimə həmçinin də Əbu Sufyanı da əmizdirmişdir. Həlimənin Məkkədə olduğu o günlər qıtlıq və aclıq günləri idi. Dəvələri süd vermir, köksündə də
süd azalmışdır. Lakin Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i öz yurduna götürdükdə Allahın izni ilə onlara bərəkət nazil olmuşdur. Qadın onu qucağına alıb əmizdirmək istədikdə köksünün südlə dolduğunu gördü. Dəvələri bol süd verməyə başladılar. Həlimə 2 ildən sonra onu süddən kəsir. Artıq böyümüş və güclənmişdir. Həlimə hər 6 aydan bir onu görmələri üçün anasının yanına gətirirdi. Süddən kəsiləndən sonra onu anası Əminənin yanına gətirir. Peyğəmbər ilə gələn bərəkətdən son dərəcə sevinc içində olan Həlimə uşağın bir müddət də yanında qalmasını xahiş edir. Əminə razı olur. Həlimə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i alaraq sevinc içində öz yurduna dönür. İki il də daha süd anası Həlimə ilə bərabər qalır. Lakin sonra baş verən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ŞAKKISADR qəlbinin yarılması hadisəsi onları uşağı anasına qaytarmağa məcbur edir. Ənəs b. Məlik – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər -sallallahu aleyhi və səlləm – uşaqlarla oynayarkən Cəbrail – əleyhissəlam – onun yanına gəldi. Onu götürərək yerə yıxdı və sinəsini yardı. Qəlbini çıxardı. Qəlbindən bir qan laxtasını çıxardıqdan sonra Peyğəmbərə: «Bu şeytanın səndən olan bir nəsibidir!» deyə ona göstərdi. Sonra qəlbini qızıldan bir qab içində Zəm-Zəm suyu ilə yudu. Daha sonra qəlbini yerinə qoydu. Onunla oynayan uşaqlar qaçaraq süd anasının yanına gəldilər və: «Məhəmməd öldürüldü!» dedilər. Onun yanına gəldilər. Rəngi soluq bir halda idi. Ənəs: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sinəsində o, izi görmüşdüm!» dedi6. Bu hadisədən sonra Məkkəyə anasının yanına gətrilir və 2 il orada qaldıqdan sonra anası onu Mədinəyə qohumlarının, dayılarının və atasının qəbrinə götürür. Mədinədə bir ay qaldıqdan sonra geri qayıdırlar. Yolda anası xəstələnir və Məkkə ilə Mədinə arasmda olan ƏBVA adlanan yerdə dünyasını dəyişir. Anası dünyasını dəyişəndə Peyğəmbər -sallallahu aleyhi və səlləm – 6 yaşında idi.
Anasının ölümündən sonra onu öz himayəsinə babası AbdulMuttalib götürür. Ölənə qədər ona baxır. AbdulMuttalibin atası Haşim Şama ticarət məqsədi ilə çıxdıqda yolda Mədinə şəhərinə daxil olur. Orada Nəccar b. Adi qəbiləsindən Amr b. Zeydin evində müsafir olur. Amrın qızı Səlmanı görüb onunla evlənir. Bir müddət orada qaldıqdan sonra Səlmanı hamilə olaraq orada buraxaraq Şama getmək üçün yola çıxır. Səfəri əsnasında Fələstinin Gazzə bölgəsində vəfat edir. Sonra Səlma Mədinədə bir oğlan uşağı dünyaya gətirir. İsmini Şeybə olaraq adlandırır. Əmisi Muttalib qardaşı oğlunu görmək arzusu ilə Mədinəyə gəlir və orada Səlmanın razılığı ilə uşağı götürüb Məkkəyə gətirir. Məkkədə Muttalibi görənlər yanındakı kimdir? deyə soruşardılar. O, da göz dəyməsin deyə köləmdir – deyə cavab verərdi. Bundan sonra da insanlar onu AbdulMuttalib – Muttalibin köləsi deyə çağırmağa başladılar. AbdulMuttalibə yuxusunda Zəm-Zəm quyusunun yeri göstərilir və oranı qazmaq əmr edilir. Oğlu Haris b. AbdulMuttaliblə birlikdə o, yeri tapıb qazır. AbdulMuttalib nəzir etmişdir ki, əgər həyatda on övladı olsa onlardan birini qurban kəsəcəkdir. Dilədiyi həyata keçdikdə (on üç oğlu olduqda) o, oğlanları arasında püşk atır. Püşk də hər dəfəsində Abdullaha düşür. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in atası Abdullah, AbdulMuttalibin oğulları arasında ən gözəli, ən sevimlisi və ən iffətlisi idi. Lakin qardaşları, Qureyşlilər onu bu işdən çəkindirirlər. Buna görə də AbdulMuttalib Abdullahın yerinə 100 dəvə qurban etməyi Allaha nəzir edir. Buna görə də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – həm 2 qurban edilənin İsmail və Abdullah – həm də 2 fidyə verilənin oğludur. İsmail – əlehissəlam – ın yerinə 1 qoyun, Abdullahın yerinə isə 100 dəvə fəda edilmişdir. AbdulMuttalib öldükdə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm- 8 yaşında idi. On yaşında olduğu da söylənilir.
Babasından sonra əmisi Əbu Talibin yanında yaşamağa başlayır. On iki yaşında əmisi ilə birlikdə Şama ticarət məqsədi ilə gedir. Doqquz yaşında olduğu da söylənilir. Bu səfərində rahib Bahira ilə qarşılaşır. Rahib, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in əlindən tutaraq bu aləmlərin Rəbbinin elçisidir. Bunu Allah haqq olaraq, aləmlərə rəhmət olaraq göndərib. Oradakılar: «Bunu haradan bilirsən?» deyə soruşdular. O: «Siz nə zaman ki, buraya gəldiniz bütün daşlar və ağaclar səcdəyə qapandılar. Belə ki, onlar Peyğəmbərdən başqasına səcdə etməzlər və mən onun iki kürək sümüyü arasındakı Peyğəmbərlik möhürünü də bilirəm. Bu bizim kitabımızda yazılmışdır. Yəhudilərdən ona bir zərər gələ bilməsindən qorxduğu üçün əmisinə onu Şama gətirməməsini söyləyir. Əmisi onu uşaqları ilə birlikdə Məkkəyə geri göndərir. Məkkəyə qayıtdıqdan sonra isə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Məkkə xalqının qoyunlarını otarmağa başlayır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurur: «Elə bir Peyğəmbər yoxdur ki, çobanlıq etmiş olmasın»7.

1Müslim.
2Müslim.
3Tirmizi, Şueyb əl-Arnaut səhih olduğunu qeyd edir.
4Müslim.
5Müslim 203, Əbu Davud 4718.
6Buxari, Müslim.
7Tinnizi 4/516, İmam Məlik 2/971, İbn Məcə 2148, Buxari 9/488, Müslim 14/5,6.

Hazırlayan:
Kamal Hüseyn
www.islamevi.az