Allahdan qeyrisinə – ağaca, qəbirə, daşa, övliyalara, vəfatetmiş saleh insanlara və s. dua edərək onlardan kömək istəmək.

Dua etmək ibadətdir. İbadəti isə Allahdan qeyrisinə etmək isə ən böyük və bağışlanmayan bir günah sayılır ki, buna şirk deyilir. Ona görə dəhər şeyin yaradıcısı və hər şeyə qadir olan Allahı qoyaraq Peyğəmbərləri, övliyaları, saleh insanları, ölüləri, daşları,ağacları və s. köməyə çağırıb, onlardan yardım istəyərək Allaha şərik qoşmaq olmaz. Çünki Allah-təala Ona şərik qoşanı heç vaxt bağışlamaz.Allah-təala buyurmuşdur:“Allah Ona şərik qoşmağı əsla bağışlamaz. Bundan aşağıolan günahları isə istədiyi şəxsə bağışlar. Allaha şərik qoşanşəxs, şühəsiz ki, (haqq yoldan) çox azmışdır.”
(“ən-Nisə” – 116.)

Bəziləri iddia edirlər ki, Allah-təalanın qadağan etdiyi duayalnız bütlərə olan duadır. Lakin, bu heç də belə deyildir. Əksinə həmin bütlər saleh insanların timsalından başqa bir şey deyildir.
Necə ki, Allah-təala buyurmuşdur:
“Allahdan başqa köməyə çağırdıqlarınız da sizin kimibəndələrdir. Əgər (onların sizə bir kömək edə biləcəyibarəsindəki iddianızda) doğrusunuzsa, haydı, onları çağırın,sizə cavab versinlər.Məgər onların yeriyən ayaqları, ya tutan əlləri, ya görəngözləri, yaxud eşidən qulaqları var?! De: “Haydı, çağırınşəriklərinizi, mənim barəmdə istədiyiniz hiyləni qurun və mənəheç möhlət də verməyin!(De ki,) Şühəsiz ki, mənim hamim Kitabı (Quranı) naziledən Allahdır. O, əməlisalehlərə himayədarlıq edər!Sizin Ondan başqasına dua etdikləriniz isə nə sizə, nə dəözlərinə bir köməklik edə bilər!”
(“əl-Əraf” – 194-197.)

Həmçinin, buyurmuşdur:“Onların Allahdan qeyri dua etdikləri heç bir şey yaradabilməzlər, əksinə, onlar özləri yaradılırlar.Onlar ölüdürlər, diri deyillər və (insanların, bütünməxluqatın) nə vaxt diriləcəklərini də bilməzlər.”
( “ən-Nəhl” -20-21.)

Ayədən məlum olur ki, bir şey yaratmağa qadir olmayan kəsdua edilməyə layiq deyildir.Həmçinin, buyurmuşdur:“Bu sizin Rəbbiniz olan Allahdır, hökm Onundur. SizinOndan qeyri köməyə çağırdıqlarınız bir çəyirdək qabığına beləsahib deyillər.Əgər siz onları çağırsanız (dua etsəniz), onlar sizinçağırışınızı eşitməzlər, eşitsələr də cavab verə bilməzlər. özləridə Qiyamət günü sizin (Onları Allaha) şərik qoşduğunuzudanacaqlar. (Ya Peyğəmbər!) Heç kəs sənə hər şeydən xəbərdarolan (Allah) kimi xəbər verə bilməz!
”( “Fatir” – 13-14.)

Həmçinin buyurmuşdur:“Ruzini yalnız Allahdan diləyin. Ona ibadət edin, Ona şükredin. Siz qiyamət günü Onun hüzuruna qaytarılacaqsınız. ”
( “əl- Ankəbut” -17.)

Başqa bir ayədə isə Allah- təala Onu qoyub başqalarını özlərinəövliya seçənləri məzəmmət edərək buyurmuşdur:Allahdan başqasını özlərinə dost tutanların aqibəti özünə yuva qurmuş hörümçəyin məsəlinə bənzəyir. Yuvaların ən zəifi isə, əlbəttə ki, hörümçək yuvasıdır. Kaş ki, biləydilər! Şübhə yoxdur ki, Allah onların Onu qoyub nəyə yalvarıb sitayiş etdiklərini bilir. O, Qüdrətlidir, Müdrikdir. Biz insanlar üçün belə məsəllər çəkirik. Onları isə ancaq (həqiqəti) dərk edən adamlar anlayarlar.
“əl- Ankəbut” – 41-42-43.

Həmçinin, Allah — təala Ondan qeyrilərinə bel bağlayaraqtəvəkkül edənləri qınayaraq buyurmuşdur: Əgər sən onlardan: “Göyləri və yeri kim yaratmışdır?”— deyə soruşsan, onlar mütləq: “Allah!”— deyəcəklər. De: “Bir deyin görək, əgər Allah mənə bir zərər toxundurmaq istəsə, sizin Allahdan başqa ibadət etdikləriniz Onun zərərini aradan qaldıra bilərlərmi? Ya da O mənə bir mərhəmət göstərmək istəsə, onlar Onun mərhəmətinin qarşısını ala bilərlərmi?” De: “Mənə Allah yetər. Təvəkkül edənlər yalnız Ona təvəkkül edirlər!”
“əz-Zumər” – 38.

Həmçinin, buyurmuşdur:Ölməz, (əbədi) Yaşayana təvəkkül et və Onu həmd-səna ilə təriflə. Onun Öz qullarının günahlarından agah olması kifayətdir.
“əl-Furqan” -58.

Ayədən anlaşılır ki, təvəkkül edilərək bel bağlanılan varlıq əbədiyyən diri olub ölməməlidir. Şübhəsiz ki, bu sifətə layiqyalnız Allah-təaladır.Keçən ayələrdən məlumdur ki, insan yalnız Allahdan köməkistəyərək Ona bel bağlamalıdır.Bir çox müsəlmanlar elə zənn edirlər ki, Allaha şərik qoşmaq deyildikdə yalnız Allahdan qeyrisinin göyləri, yeri, insanları və s.yaratmalarını etiqad etmək, yaxud da Allahdan qeyrisinə boyunəyərək namaz qılmaq deməkdir.Bəli, şübhə yoxdur ki, yuxarıda adı çəkilənləri etiqad edəninsan Rəbbinə şərik qoşmuş olur. Lakin bunlarla yanaşı Allahdan qeyrisinin yolunda sədəqə vermək, qurban kəsmək, Allahdan qeyrisinə dua edərək, ey filankəs, mənə kömək ol, mənə şəfa verdemək, yaxud Allahdan qeyrisinə təvəkkül edərək ona sığınmaqkimi ibadətlər də vardır ki, Allaha şərik qoşmaq sayılır. Əgər şərikqoşmaq yalnız Allahdan qeyrisinin yaradan olduğunu etiqadetməkdirsə, onda Allah-təala müşrikləri qınayaraq onlarıCəhənnəm əzabı ilə qorxutmazdı. Çünki həmin müşriklər özləri göylərin, yerin və s. yaradanının yalnız Allah-təala olduğunu təsdiqləyirdilər.

Allah-təala buyurmuşdur: Əgər sən onlardan: “Göyləri və yeri yaradan, günəşi və ayı ram edən kimdir?”— deyə soruşsan, onlar mütləq: “Allahdır!”— deyəcəklər. Onlar necə də (haqdan) döndərilirlər!
“əl-Ankəbut” – 61.

Bəziləri, Allahdan qeyrisinə edilən, ey filankəs, mənə övlad,ruzi, yaxud sağlamlıq ver kimi duaları yozaraq deyirlər ki, bu dua,ey filankəs, mənə Allahın ruzi verməsi üçün Allah yanında şəfaətçi ol deməkdir. Lakin cümlədən aydın olduğu kimi Allahdanqeyrisinə müraciət edərək nəsə istəmək onu şəfaətçi yox, əksinə,birbaşa onun özündən istəmək sayılır.Çünki əks məna vermək nə Azərbaycan dilinin, nə də başqadillərin leksikasına uyğun deyildir. Ona görə də Allahdan qeyrisindən yardım istəyənlərə göz yumaraq inkar etmir, əksinə,onlara bəraət qazandırırlar. Heç düşünmürlərmi ki, bu əməllərinəgörə Allah qarşısında cavab verməli olacaqlar? Məgər onlar Allahtəalanın“Fatihə” surəsində buyurduğu:“Biz yalnız Sənə ibadət edirik və yalnız Səndən köməkdiləyərik.”(Fatihə-5) – ayəsini namazlarında dəfələrlə oxumurlarmı?Allah-təala özlərinə Ondan qeyrilərini övliya tutaraq guyaonların vasitəsi ilə Allaha yaxınlaşdıqlarını zənn edənlər barəsindəbuyurmuşdur:Doğrusu, əsl din ancaq Allaha məxsusdur. Allahı qoyub başqalarını özlərinə dost tutanlar: “Biz, onlara ancaq bizi Allaha daha çox yaxınlaşdırsınlar deyə ibadət edirik”— (deyirlər.) Əlbəttə ki, Allah ziddiyyətə düşdükləri şeylər barəsində onların arasında Öz hökmünü verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah yalançı və kafirləri doğru yola yönəltməz.
“əz-Zumər” – 3.

————
ilahiyyatçı
Samin Məmm ədli